Klaas Pander: Een Vergeten Haarlemse Sportheld
Klaas Pander hoorde in de jaren 1880-1890 tot het vaste groepje Haarlemse sportvrienden rond Pim Mulier. Als twintiger was hij de leermeester van tiener Jaap Eden, wereldkampioen schaatsen en wielrennen aan het eind van de negentiende eeuw.
Maar Pander – geboren op 7 december 1867 in Haarlem als tweede in een gezin van acht kinderen – was ook zelf als sportman een fenomeen. Weliswaar niet zo’n internationale grootheid in het schaatsen en wielrennen als Eden, maar regionaal en nationaal ook een topper in tal van sporten. In de jaren voor het eerste officiële WK allround-schaatsen (1893) over 500, 1500, 5000 en 10.000 meter werd Pander eenmaal tweede en een keer derde op de door de Nederlands schaatsbond georganiseerd officieuze WK’s in Amsterdam . Deze gingen over de halve, 1, 2 en 5 mijl.
Bewogen leven
Wim Zonneveld, die in 2017 het boek ‘Klaas Pander, het bewogen leven van een vergeten
schaatsheld’ publiceerde, noemt hem niet voor niets de eerste Nederlandse allround-sporter. Pim Mulier maakte tiener Pander warm voor atletiek en schaatsen. Daar kwamen zwemmen, hardlopen, voetbal en wielrennen bij. Nog weer later was Pander ook actief in hockey, bandy en paardensport. Hij was de ontwerper van de relatief zachte hockeybal. Pander was de eerste die een schaatsmarathon wist te winnen. In 1888 was hij op de schaats het snelst in de 30 kilometer lange tocht tussen Haarlem en Leiden. Drie minuten na hem arriveerde Pim Mulier bij de finish.
Hij is de allereerste schaatser van wie nu nog een actiefoto bestaat en ook de eerste amateur die op trainingsstage ging in het buitenland (St.Moritz bij voorbeeld). Pander won de eerste marathon op het ijs en was nationaal recordhouder op de klassieke mijl. Zijn hoogtepunt als trainer-coach van Jaap Eden: diens wereldtitel schaatsen, behaald op 14 januari 1893 op het Museumplein in Amsterdam. Na het toernooi in Amsterdam kregen Eden en Pander bij aankomst in Haarlem een ovatie van de verzamelde menigte bij het station. Op de ‘Groote Markt’ zijn muziekkorpsen, fakkeldrager en Bengaals vuur. In Brinkmann is een receptie met een zangkoor en toespraken.
Een grap en een grol
Zonneveld noemt de joviale, goedlachse en populaire Klaas Pander de link tussen de vroegwijze en stijf-elitaire sportpionier Pim Mulier en het onberekenbare, later aan lager wal geraakte natuurtalent Jaap Eden. Het drietal was kort lid van de in 1890 opgerichte ‘athletische vereeniging De Damiaatjes’. Dat Pander niet gedurende lange tijd tot de absolute wereldtop behoorde, kwam vermoedelijk door zijn wat laconieke karakter. Hij was altijd wel in voor een grap en een grol. Op zijn 24ste geeft Pander de brui aan de individuele wedstrijdsport om zich te richten op zijn maatschappelijke loopbaan en de begeleiding van Jaap Eden. De zaak van vader Pander kan mankracht goed gebruiken.
Klaas Pander – in 1904 getrouwd met naaister-toneelspeelster Geertruida Rowel – volgde in 1908 zijn vader op in de behangzaak/meubelstoffeerderij in hartje Haarlem. Deze ging in de problematische jaren dertig failliet. Pander is op 22 december 1940 op 73-jarige leeftijd overleden aan hartfalen en ligt begraven op de Noorderbegraafplaats. Sinds 2015 houdt IJsclub Haarlem jaarlijks de Klaas Pander Memorial.
(bron: Klaas Pander, het bewogen leven van een vergeten sportheld van Wim Zonneveld)
Société Pim Mulier is in 2003 opgericht om de Haarlemse topsport onder de aandacht te brengen en talenten te ondersteunen. Op initiatief van de Société hangen grote portretten van Haarlemse sporthelden van weleer aan de buitenmuur van het Kennemer Sportcenter. In die lijn past ook deze serie historische verhalen over andere Haarlemse sportmensen en bijzondere gebeurtenissen uit het verleden.
Tijdens de viering van het twintigjarig bestaan heeft de Société Team Pim opgericht. Dat bestaat uit vier jonge Haarlemse sporters (schaatser Mats van den Bos, roeister Teuntje Mollee, turnster Floor Slooff en judoka Megan Warners). Zij hebben een financiële bijdrage gekregen en worden ondersteund door drie voormalige olympische medaillewinnaars uit Haarlem: Yvonne van Gennip, Claudia Zwiers en Floris Jan Bovelander.
